نقش معلم در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در بين نسل جوان

چكيده مقاله:
جوانان پرشورترين و پر تحرك ترين قشر جامعه هستند ، دوران جواني براي هر فرد ، دوران بالندگي و سازندگي است . بزرگان همراه با ديد ژرف خويش و اندرزهاي ارزشمند به هدايت و ارشاد آنها پرداخته اند و حضور مداوم نسل جوان در پايه ريزي ، شكل گيري و تثبيت و تداوم نظام جمهوري اسلامي به رهبري امام خميني (ره) و حضرت آيت ا... خامنه اي و اهداء هزاران شهيد در راه دفاع از سرزمين مقدسمان گواه اهميت آنان است .
دشمنان اسلام از توطئه هاي نظامي بر عليه انقلاب اسلامي مأيوس نشده اند ، سعي دارند از راه فرهنگي يا تهاجم فرهنگي به مقابله با اين انقلاب پرداخته و مهمترين هدف آنان نسل جوان است.و تنها راه مبارزه با اين تهاجم، مسلح كردن جوانان به سلاح ايمان و تكيه ي آنان بر فرهنگ غني ايراني و اسلامي مخصوصاً فرهنگ ايثار و شهادت مي باشد .

مقدمه :
« پژوهش در متون و منابع مربوط به ادبيات مذهبي و علوم اجتماعي درباره ي شهادت و مذاهب و اديان ، مكاتب و نظريه هاي علمي ، حاكي از آن است كه به شهادت به مثابه ي يكي ازارزشهاي ديني و اختصاصات شيعه نگريسته مي شود . و هم به مثابه ي امري ماوراي مذهبي و جلوه اي از سرشت انساني و هم از بعد اعتلاي معنوي كه به يك معنا اختصاص به ملت يا مذهب خاصي ندارد .
لذا شهادت نه يك پديده ي سياسي ، بلكه پديده اي انساني ، اجتماعي و عرفاني و مرتبط با همه ي شؤون زندگي شناخته مي شود . شهادت به عنوان يك پديده ي فرازماني و فرامكاني در همه ي اديان و مكاتب به نوعي مطرح است اما در فرهنگ اسلامي شهادت و مفاهيم مرتبط با آن گسترده و قدمتي به گستردگي و ديرينه گي فرهنگ غني اسلامي دربين مسلمانان و مخصوصاً تشيع دارد . »

فرهنگ شهادت :
« با مطالعه ي تاريخ اسلام ، قرآن ، منابع و متون اسلامي و گذر از مقاطع و مراحل مختلف تاريخي از عصر پيامبر اكرم (ص) و حادثه ي كربلا ، عصر ائمه ي اطهار و ساير ادوار تا زمان انقلاب اسلامي مقوله ي شهادت و نحوه ي مواجهه با آن در متن فرهنگ اسلامي مي توان دريافت . »

فرهنگ شهادت :
مجموعه اي از اعتقادات و آموزه هايي است كه باعث شكل گيري روحيه ي شجاعت ، مبارزه و جهاد در راه خداي متعال و نهايتاً كشته شدن در راه ايمان و عقيده است . محور اصلي اين فرهنگ نيز همان شهيد و انگيزه هاي متقن و مقدسي است كه او را به سمت شهادت طلبي سوق مي دهد . »

واژه ي شهيد :
شهيد و شهادت طلبي از جمله عبارات مقدس و قابل احترام در كليه ي جوامع و اديان مختلف است كه قدمت زيادي ( حتي قبل از ظهور دين اسلام ) دارد . اين واژه ي مقدس تداعي كننده ي بسياري از صفات حسنه و مورد احترام انسانها از قبيل : فداكاري ، شجاعت ، آزادگي ، عزت و غيره مي باشد . و صرفاً از زاويه ي مذهبي و اعتقادي به آن توجه نشده است . درطول تاريخ بشريت انسانهايي بوده و هستند كه از گرانقدر ترين هديه ي الهي به وديعت گذاشته شده در كالبد آنها به راحتي صرف نظر كرده و اين گوهر ارزشمند جان خود را در نهايت آگاهي و اخلاص با خالق خويش معامله كرده اند .
شهادت بالاترين آزمايشي است كه شهيد با موفقيت از آن بيرون مي آيد رستگاري و جايگاه رفيع او در جنت نعيم الهي تضمين خواهد شد .
آري شهداء همان انسانهاي بزرگ و ارزشمندي هستند كه براي جلب رضايت معبود از همه ي هستي و حق حيات خود در اين دنياي فاني گذشته و از نثار عزيزترين سرمايه ي خود در راه جانان دريغ نكرده اند . »
انقلاب اسلامي ايران و جنگ تحميلي ( هشت سال دفاع مقدس ) از جمله وقايعي بود كه شهادت را در عرصه ي نظر و عمل معنا نمود و امروز با گذشت 28 سال از پيروزي انقلاب اسلامي جامعه ي ايران با تقديم 219 هزار شهيد ، در مرحله ي تثبيت پايه ها و سير تكاملي خود است ، و از آنجا كه ظهور پديده انقلاب اسلامي و ثبات نظام اجتماعي برآمده از آن ، مديون هزاران شهيدي است كه به دفاع از ميهن و مكتب خود برخاسته و خويشتن را در راه آن قرباني نموده اند . لذا توجه به شهيدان و معرفي و ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در جامعه، مخصوصاً در بين نسل جوان لازم و ضروري مي باشد . »

اهميت نسل جوان :
ويژگي ها و استعدادهاي نهفته در وجود جوانان، مناسب ترين زمينه براي طراحي و ايجاد هرگونه تغيير و تحول فردي و اجتماعي است ، به طوريكه چرخهاي كثيري از انقلاب ها و تحولات توسط اين گروه به حركت درآمده و سرعت مي گيرد . كنكاش در تاريخ ملل مختلف و از جمله جريانات حاكم بر ايران در يكصد سال گذشته مؤيد اين ادعاست . بخش انبوهي از بازيگران و نقش آفرينان حوادث مختلف و امكانات و انرژي هاي بسياري مصروف و جذب و هدايت آنان به سمت اهداف معين(اعم ازاهداف مثبت يا منفي ،ارزشي و ضد ارزشي ) شده است . » نكته مهم اينكه « جوانان بيش از بزرگسالان به ارزشهاي فرامادي اعتقاد دارند و اين تفاوت ارزشي جوانان و بزرگسالان ناشي از تفاوت تجربه واجتماعي شدن آنها باشد . »
دراسلام به جوانان توجهي خاص مبذول شده است . حضرت محمد (ص) مي فرمايد :
« اوصيكم بالشباب خيراً فَانّهم اَرق افئده » .
توصيه ي من به شما اين است كه نيكي به جوانان را از يادنبريد .
«امروزه پاسداري از خون شهيدان و ابلاغ پيام انقلاب اسلامي به همت جوانان غيرتمند و آزاده متكي است . عبور از سالهاي سخت جهاد و مقاومت و الگوي كامل و سنت مطلوبي است كه جوانان را به آينده ي درخشان و اميد بخش و افقهايي روشن دلگرم مي سازند . »
« جمعيت جوان 19 ـ 15 سال ايران در سال 2000 ميلادي در جهان مقام اول و جوانان24 ـ 20 سال ايران در جهان، مقام يا رتبه ي چهارم و جمعيت جوانان 29 ـ 25 سال ايران در جهان رتبه ي 92 را دارا بوده است . » همچنين جمعيت جوان 29 ـ 15 سال ايران كه در سال 1357 حدود 681/046/17 نفر و در سال 1382 حدود 637/583/22 نفر بود . پيش بيني مي شود درصد جمعيت جوان كشور و تمركز آنان در مقطع سني 29 ـ 15 سال در سال 1385 به حدود973/484/24 نفر يعني حدود 35 درصد جمعيت كشور افزايش يابد . »

اهميت معرفي و ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در بين نسل جوان از ديدگاه امام خميني (ره) :
منش و ديدگاه هاي به جاي مانده از آن مرد بزرگ ( حضرت امام خميني (ره) ) همچون سرمايه ي گرانقدري روي مردم ما و همه ي جويندگان راه حق و فضيلت، بخصوص جوانان و نوجوانان موحد و مسلمان است . آن حضرت پيرامون شهادت طلبي سخنان زيادي به يادگار گذاشته كه در ذيل به چند مورد اشاره مي شود :
الف : منطق قرآن آن است كه ما از خداييم و به سوي او مي رويم:
مسير اسلام ، شهادت در راه هدف است و اولياي خدا (ع) شهادت را يكي پس از ديگري به ارث مي برند و جوانان متعهد ما براي نيل به شهادت، در راه خدا درخواست دعا مي كرده و مي كنند .
ب: شهادت سعادت جوانان و رمز پيروزي :
جوان هاي ما شهادت را سعادت مي دانند . اين رمز پيروزي آنهاست .
ج: جوانان شهادت طلب :
« جوان هاي ما شهادت را مي خواهند . همين امروز هم كه من اين بيرون ايستاده بودم يك جوان برومندي فرياد مي كرد از آنجا كه شما دعا كنيد كه من شهيد بشوم » امام خميني«ره»
د: استقبال از شهادت :
« جوانان ما شهادت را استقبال مي كردند همان طور كه در صدر اسلام سربازهاي اسلام شهادت را استقبال مي كردند » امام خميني «ره»

ديدگاه رهبر معظم انقلاب پيرامون :
اهميت و نقش ترويج و معرفي فرهنگ ايثار و شهادت در بين نسل جوان :
نسل جوان هر كشور يكي از بزرگترين سرمايه هاي آن كشور محسوب مي شود.جوانان استعدادها وامتيازاتي دارند كه نقطه ي اميد و نيروي محركه و مبتكر ملت به حساب مي آيند . اين امتيازي است كه ملت ايران بيش از ساير كشورها از آن برخوردار است .
رهبر انقلاب اسلامي از جوانان به عنوان « يك نعمت الهي » و « مركز نيرو و اميد و ابتكار عمل » و در جايي ديگر آنها را « ميراث گرانقدر حضرت امام خميني «ره» و « فتح الفتوح آن حضرت (ره) » ياد مي فرمايند .
رهبر معظم انقلاب اسلامي جوانان را به زنده نگه داشتن ياد و خاطره شهداي عزيز انقلاب و جنگ تحميلي و تكيه بر عظمت ، شجاعت ، تقوا و طهارت آنان و مطالعه ي وصيت نامه ي شهدا دعوت كرده و آن را موجب تحول معنوي و حقيقي جوانان مي دانند :
« نبايد پنداشت كه با گذشت دوازده سال از پيروزي و دو سال از پايان جنگ تحميلي ، خاطره ي شهداي عزيز انقلاب و جنگ كمرنگ شده و از يادها زدوده خواهد شد و به عكس ، تصوير آن چهره هاي مقدس ، در هاله اي از نور و طهارت ، روز به روز بايد در ذهن ملت ما با عظمت تر و چون چهره هاي اسطوره اي قهرمانان بزرگ ، محبوبتر و رفيع تر گردد و نام آنها و ياد آنها به همه، مخصوصاً جوانان و نوجوانان درس عظمت و شجاعت و تقوا و صفا و طهارت بدهد و خواهد داد . بخش مهمي از اين كار، وظيفه ي نويسندگان و هنرمندان است . »
« البته دوران جنگ و شرايط خاص آن روزها براي عده اي از جوانان اين مملكت يك انقلاب معنوي و حقيقي بوجود آورد . اين وصيت نامه هاي شهدا كه امام (ره) توصيه به مطالعه ي آن مي كردند به خاطر اين است كه هركدامش نمايشگر انقلاب يك نفر آدم است . »
در جاي ديگر شهيدان را مايه ي عظمت ايران و اسلام معرفي مي فرمايند :
« اگر شما جوانان در دوران جنگ تحميلي به جنگ نمي رفتيد و به جبهه خدمت نمي كرديد ، شهادت را به خود نمي پذيرفتيد ، امروز ايران و اسلام به اين عظمت نبود »
و در فرازي ديگر جوانان بسيجي شهدا و جانبازان را الگوهايي فرا راه جوانان مي دانند كه بايستي شناخته شده، و راهشان براي آنها تبيين شود :
: در زمان خودمان هم الگو داريم ، امام الگوست . اين جوانان بسيجي ما الگو هستند .

نقش معلم در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در بين نسل جوان :
« آموزش و پرورش سنگ زير بناي توسعه ي اجتماعي ، اقتصادي ، سياسي و فرهنگي هر جامعه است . بررسي عوامل مؤثر پيشرفت و ترقي در جوامع پيشرفته نشان مي دهد كه همه ي اين كشورها،از آموزش و پرورش توانمند و كارآمد برخوردار بوده اند . نگاه به تاريخ ملل نيز ، بيان كننده ي اين واقعيت است كه دوران شكوفايي و درخشش آنها با رشد و پويايي نظام هاي آموزشي مقارن بوده است . پويايي و تحول آموزش و پرورش منوط به سياستگذاري ، برنامه ريزي ، تصميم گيري و سازماندهي دقيق در ساختار اجتماعي مدارس مي باشد كه از طريق معلمان به منصه ي ظهور مي رسد . »
« براي اينكه كودك يا نوجوان را به انجام دادن عملي ترغيب كنيم بايد ترتيبي بدهيم كه او بتواند شخصي را كه از نظر او مهم يا محبوب است در حال انجام دادن آن عمل مشاهده كند . » با نفوذ ترين و محبوبترين فردي كه مي تواند در اين مرحله ي حساس به كودك كمك كند ، معلم است ؛ به همين جهت دانش آموزان معلم رابه عنوان يك اسوه مي پذيرند و از رفتار ، گفتار و اخلاق خوب و بد او سرمشق مي گيرند .
يك بررسي علمي نشان داد كه قريب 35 درصداز كودكان در هفت سال دوم زندگي دوست دارند همانند معلم خود باشند »
« دانش آموزان درصورتي معلم خود را به عنوان اسوه ي اخلاقي ، تربيتي ، اجتماعي مي پذيرند . كه از جام محبت و احسان او سيراب باشند . اگر برخورد روزمره ي معلمان بر اساس محبت و احترام باشد . آن گاه مي توانند اسوه هاي بسيار خوب و تأثير گذار جهت سازندگي يا تغيير رفتار دانش آموزان باشند »
باورهاي ديني دانش آموزان از طريق مشاهده ي رفتارهاي عيني معلمان، تقويت و توسعه مي يابد . »
راهكارهاي ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در بين نسل جوان :
اكنون با توجه به اهميت فرهنگ ايثار و شهادت در ايجاد ، تثبيت و تكامل و پيشرفت انقلاب اسلامي ، بايد كوشش نمود تا اين امر در جامعه مخصوصاً در بين نسل جوان معرفي ، ترويج و نهادينه گردد . بهترين محل براي اين امر آموزش و پرورش و بهترين مجري، معلم و با مشاركت جوانان و خانواده ي شهدا و ايثارگران مي باشد .
براي تحقق اين امر مهم ، راهكارها و فعاليتهاي ذيل مفيد و قابل توجه مي باشند :
1ـ برگزاري جشن ها و مراسم هاي مذهبي و ملي در مراكز فرهنگي مثل خانه ي شهيد ؛
الف) جشن تكليف ب) جشن فارغ التحصيلي
جشن فارغ التحصيلي يكي از جالب ترين و به يادماندني ترين اتفاقات و خاطرات دوران تحصيل هر دانش آموز و دانشجو مي باشد و برگزاري آن در كنار مزار شهيدان تجديد پيمان با آن عزيزان خواهد بود .
2ـ برگزاري مسابقه ي راه پيمايي ، كوه پيمايي و دو از مدرسه يا دانشگاه تا مزار شهدا با حضور خانواده ي شهدا و ايثارگران و فرزندان آنها توسط دانش آموزان يا دانشجويان و اهداء جايزه توسط خانواده شهدا و ... .
برگزاري مسابقات مختلف ورزشي در مدرسه يا شهر با نام جام شهداي منطقه يا شهر ، دعوت از خانواده ي شهدا و ايثارگران و جانبازان براي تماشاي مسابقات و ... .
3ـ انجام پروژه ي كلاسي يا پرورشي در زمينه ي زندگي شهدا ، ايثارگران ، جانبازان محله ، شهر يا روستا به صورت عملي و گروهي .
4ـ مشاركت دانش آموزان (جوانان) در ايجاد موزه ي شهداي شهر ، روستا ، مدرسه .
5ـ معرفي ايثارگران و جانبازان نمونه .
6ـ تهيه ي عكس و فيلم از خانواده ي شهدا و جانبازان (خاطرات ، آثار و ... )
7ـ نام گذاري كلاسها ، مدارس ، نمازخانه ها ، آزمايشگاه ها ، كارگاه ها به نام شهدا همراه با نصب تصوير .
8ـ نواختن زنگ ايثار و شهادت توسط خانواده ي شهدا يا يكي از ايثارگران و جانبازان ،درمدارس كشور كه زمانهاي زير پيشنهاد مي گردد :
الف) سالروز شهادت شهيد فهميده .
ب) يكي از روزهاي هفته ي دفاع مقدس كه مقارن با روز پنج شنبه باشد .
ج) يكي از روزهاي ماه محرم .
د) يكي از روزهاي شهادت ائمه مثل 19 و 21 ماه مبارك رمضان .
9ـ برگزاري يادواره ي شهدا با مشاركت كليه ي دانش آموزان مدرسه و حضور خانواده ي شهدا و ايثارگران به مناسبت هاي خاص مثلاً در هفته ي معلم از معلمان شهيد و ايثارگر و غيره .
10ـ مراسم يك هفته،يك خاطره : نقل خاطرات خانواده ي شهدااز شهيدان و خاطرات ايثارگران و جانبازان .
11ـ مراسم يك هفته يك شهيد : ارائه ي گزارش پژوهشي دانش آموزان درباره ي ايثارگران در هر هفته يكي از شهدا ، جانبازان و ايثارگران به صورت جذاب معرفي مي گردد .
12ـ بازديد اردويي دانش آموزان از مناطق جنگي كه يك يا چند تن از شهداي منطقه ، شهر يا روستا در آنجا به شهادت رسيده اند با حضور يكي از ايثارگران و يا همرزمان آنها جهت بيان خاطرات و توضيح وضعيت منطقه ، درآن زمان و چگونگي شهادت يا جانبازي ، جانبازان .
13ـ تشكيل تشكل هاي غير دولتي جوانان و نوجوانان ( NGO ) جهت مشاركت در امر معرفي و ترويج فرهنگ ايثار و شهادت و جذب افرادي كه مايل به همكاري به اين صورت مي باشند .

پيشنهادات :
1ـ افزايش ارتباط بين خانواده ي شهدا،جانبازان و ايثارگران با مدرسه .
2ـ اجراي طرح يك هفته يك خاطره .
3ـ اجراي يك هفته يك شهيد .
4ـ جشن گرفتن سالگرد تولد شهدا با حضور دانش آموزان در منازل آنها.
5ـ جمع آوري و تدوين و چاپ وصيت نامه ي شهدا بصورت پوستر جهت نصب در اماكن عمومي و كتاب جيبي و غيره .
6ـ تهيه واهداء كتب مربوط به جبهه و جنگ و دفاع مقدس به كتابخانه ي مدارس .
7ـ برگزاري جشن ها در گلزار شهدا مخصوصاً جشن تكليف .
8ـ تشكيل تشكل هاي غير دولتي NGO جهت مشاركت در امر ترويج فرهنگ ايثارو شهادت دركليه ي شهر ها .
9ـ همكاري خانواده ي شهداوايثارگران وآزادگان با دانش آموزان پژوهشگر .
10ـ تهيه ي CD رايانه اي كه حاوي زندگي نامه،خاطرات ،آثار و غيره از شهيدان و ايثارگران شهر يا روستا يا مناطق باشد .
11ـ ايجاد سايت اينترنت حاوي زندگي نامه ،خاطرات ،آثار و .... شهدا وايثارگران .

منابع و مآخذ :
1ـ آيينه ي پژوهش ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، پژوهشگاه فرهنگ ، هنر و ارتباطات .
2ـ برخورد شايسته با جوانان ( در آيينه ي نگاه رهبر معظم انقلاب ) ، خامنه اي ، علي ، تدوين مؤسسه ي فرهنگي قدر ولايت .
3ـ بررسي اوقات فراغت جوانان ، سازمان ملي جوانان ، تهران ، سازمان ملي جوانان ، 1381 .
4ـ بررسي وضعيت جمعيت جوانان ، سازمان ملي جوانان ، تهران ، سازمان ملي جوانان ، 1381 .
5ـ جايگاه نسل جوان در پرتو منشور تربيتي نسل جوان ، دبيرخانه ي شوراي عالي جوانان ،چاپ اول، تهران،انتشارات دبيرخانه ي شوراي عالي جوانان ، 1368 .
6ـ جوانان از ديدگاه امام خميني (ره) ، تهران ، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره) ، دبيرخانه ي شوراي عالي جوانان ، 1378 .
7ـ ره توشه راهيان نور،قم دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم ، 1375 .
8ـ ماهنامه پاسدار اسلام ، قم ، دفتر تبليغات اسلامي حوزه ي علميه ي قم ، شماره 266 ، بهمن 1382 .
9ـ مجموعه مقالات همايش معلم،فرهنگ و توسعه،اصفهان ،اداره كل آموزش و پرورش ، 1380 .
10ـ نسل جوان ، جاجرمي ، كاظم ، مشهد ، بنياد مطالعات آسيايي ، 1377 .
11ـ وضعيت و نگرش و مسائل جوانان ايران ، سازمان ملي جوانان ، تهران ، سازمان ملي جوانان ، 1381 .